De OR, de onderneming en de ondernemer

De OR, de onderneming en de ondernemer

De OR, de onderneming en de ondernemer: wie is wie en wat is wat?

De ondernemer moet een OR instellen voor de onderneming. Maar dan moet je wel weten wat de onderneming is, wie de ondernemer is en wat je rol en positie als OR is. Dat heeft gevolgen voor de verkiezingen, het adviesrecht en het instemmingsrecht. In de interactieve workshop ‘De OR, de onderneming en de ondernemer’ maakt medezeggenschapsrecht-specialist Els Huisman (De Voort Advocaten) de deelnemers wegwijs in deze materie.  

Onderneming?

Het antwoord op de vraag ‘Wanneer ben je een onderneming?’ lijkt voor de hand te liggen. Dan denk je namelijk aan rechtspersonen als een BV, NV of een maatschap. Maar voor de Wet op de ondernemingsraden (WOR) draait het niet om de vraag of er sprake is van een rechtspersoon, zoals in het civiele recht, maar gelden in principe drie criteria:

• Er moet sprake zijn van een organisatorisch verband waarbinnen mensen samenwerken.
• Deze onderneming treedt zelfstandig naar buiten. Ze heeft bijvoorbeeld een eigen naam, logo en kan zelfstandig contracten afsluiten met externe partijen.
• Daarnaast zijn er medewerkers met een arbeidsovereenkomst of aanstelling.

Neem bijvoorbeeld een sociaal werkbedrijf dat eigenlijk onder de gemeente valt, maar wél een eigen management heeft en zelf contracten kan aangaan met andere bedrijven. Dan is er sprake van een onderneming in de zin van de WOR. En zijn er meer dan vijftig mensen werkzaam in deze onderneming, dan moet er een OR worden ingesteld.

Case Holland Casino

De vaststelling of er sprake is van een onderneming voor de WOR, heeft ook effect op het adviesrecht. Hiervoor presenteert Huisman een case van Holland Casino. Het bestuur had besloten om een aantal tafels anders neer te zetten in een filiaal, wat gevolgen had voor de personele bezetting: 10 fte zou eruit moeten. Dat stuitte op verzet.

De OR stelde daarop dat de afzonderlijke casino’s een onderneming zijn volgens de WOR. En met het schrappen van 10 fte is er sprake van een belangrijke wijziging voor dit filiaal, waarmee het adviesrecht voor de OR om de hoek komt kijken. De kantonrechter oordeelde echter dat alle filialen verbonden zijn aan Holland Casino Nederland, onder andere via de gezamenlijke inkoop en contractmanagement.

Daarmee onderscheiden de filialen zich onvoldoende om te kunnen spreken van afzonderlijke ondernemingen. Aangezien het schrappen van 10 fte voor het moederbedrijf geen grote wijziging is, geldt er geen adviesrecht voor de OR, oordeelde de rechter.

Ondernemer

Als je als OR procedeert, dan procedeer je tegen de ondernemer, stelt Huisman. ‘En dat is iemand anders dan de bestuurder. De bestuurder is volgens de WOR degene die is aangewezen om het overleg met de OR te voeren. Meestal is dat een leidinggevende of de directeur. Maar de ondernemer is de rechtspersoon die de onderneming in stand houdt, zoals een BV, NV of GR.

Je procedeert dus niet tegen de directie, maar tegen de ondernemer. Dat kan van belang zijn, want het is die ondernemer die de OR moet instellen. Dat gaat natuurlijk vaak bij monde van de directeur. Maar die doet dat dan als ondernemer, niet als bestuurder.   

Mede-ondernemerschap

Hoe een sociaal werkbedrijf wordt ingericht, is geen taak van de gemeenteraad. Toch bemoeit de politiek zich vaak hiermee. Als dat het geval is en je wilt dit aanpakken, dan kan je de gemeente als mede-ondernemer kwalificeren. Er is namelijk sprake van mede-ondernemerschap als een andere ondernemer (zoals de gemeente) stelselmatig wezenlijke invloed heeft op de besluitvorming binnen de onderneming waar het eigenlijk om gaat.

In de publieke sector heeft de rechter daar wel een aantal beperkingen aan gesteld. Eén daarvan is dat als de gemeente een wettelijk recht uitoefent op basis van de Gemeentewet, er niet snel sprake is van mede-ondernemerschap. Je kunt dus niet in alle gevallen een beroep doen op het mede-ondernemerschap.
Afsluitend ging Huisman in op de definities van ‘in de onderneming werkzame personen’ en de WOR-criteria voor passief of actief kiesrecht. Ook hier is ruimte, want als je wilt afwijken van regels uit de WOR, dan mag dat. Alleen moet je dat natuurlijk wel goed vastleggen in het OR-reglement.